Түрк тилдүү элдер биригип, Орусиянын аймактагы таасири азаябы?

21-июлда Чолпон-Ата шаарында Борбордук Азия мамлекеттеринин башчыларынын төртүнчү консультативдик жолугушуусу болуп өттү.

Жыйынга Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан жана Өзбекстандын лидерлери катышты.

Жолугушууда бир катар маанилүү документтерге кол коюлду. Алардын арасында 21-кылымда Борбор Азияны өнүктүрүү үчүн достук, ынтымактуу коңшулук жана кызматташуу келишимдери бар. Бирок Тажикстан менен Түркмөнстан бул келишимге кол коюдан баш тартышты.

 «Биз өзүбүздүн аймактагы көйгөйлөрдү сырткы күчтөрдү аралаштырбай эле чече алышыбыз керек. Анткени Борбор Азия мамлекеттеринин ортосунда мамлекеттер аралык чыр-чатактар ​​болгон. Мамлекеттер ортосунда бир катар чечилбеген талаш-тартыштар бар жана чек араны демаркациялоо жана демилитаризациялоо мезгили келди. Келишимде Борбор Азия мамлекеттери бири-бирине аскерий күч колдонбоосу жана бардык маселелерди сүйлөшүү жолу менен чечиши керектиги белгиленген. Бул биздин аймактын чыр-чатактардан алыс болот деген ишенимди жаратат»,–дейт казак президенти Касым-Жомарт Токаев.

Тажикстан менен Түркмөнстан 21-кылымда Борбор Азияны өнүктүрүү үчүн достук келишимине кол коюшпаганы ички саясий маселелерге байланыштуу болушу мүмкүн:

 «Ашхабад ар дайым бейтараптуулукту карманып, көп тараптуу форматтардан баш тартат. Андыктан таң калыштуу эмес. Тажикстанга келсек, учурда бул өлкөдө ички саясий процесстер жүрүп жаткандыктан, документке кол коюуга убакыт керек окшойт. Бирок Казакстан, Кыргызстан жана Өзбекстан бул келишимге кол койгону абдан маанилүү, анткени Казакстан менен Өзбекстан азыр аймактын экономикалык тиреги болуп саналат»,–деп түшүндүрдү эксперт.

Түрк дүйнөсүнүн өнүгүү тарыхында жаңы доор башталды десек болот. Маселен, 2021-жылдын 14-ноябрында Стамбулда түрк мамлекеттеринин өлкө башчыларынын катышуусунда саммит өткөн. Жыйынтыгында “Түрк тилдүү мамлекеттердин кызматташтык кеңеши” “Түрк мамлекеттеринин уюму” болуп өзгөртүлгөн.

Бир катар эксперттер эми түрк дүйнөсү орус дүйнөсүн сүрүп чыгарын, Москванын таасири азаят деп жазышкан.

Уюмдун түзүлүшү Евразия мейкиндигинде “жаңы геосаясий өзгөрүүлөрдү” жаратты дегендер да болду.